અખિલેશ યાદવે સમાજવાદી પાર્ટીના ટ્વિટર હેન્ડલ પર મુલાયમના નિધનની જાણકારી આપી

નવી દિલ્હી,તા.10 ઓક્ટોબર 2022,સોમવાર

સમાજવાદી પાર્ટીના સુપ્રીમો મુલાયમ સિંહ યાદવનું નિધન થયું છે. 82 વર્ષના મુલાયમ સિંહ યુરિન ઇન્ફેક્શનને કારણે 26 સપ્ટેમ્બરથી ગુરુગ્રામની મેદાંતા હોસ્પિટલમાં દાખલ હતા. 2 ઓક્ટોબરે ઓક્સિજન લેવલ ઘટતાં તેમને ICUમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. મુલાયમ સિંહ યાદવના પાર્થિવદેહને તેમના વતન સેફઈ લઈ જવામાં આવશે. આવતીકાલે બપોરે 3 વાગે તેમના અંતિમસંસ્કાર કરાશે. મેદાંતાના પીઆરઓએ જણાવ્યું હતું કે મુલાયમ સિંહને યુરિનમાં ઈન્ફેક્શનની સાથે બ્લડપ્રેશરની સમસ્યા પણ વધી ગઈ હતી. સ્થિતિમાં સુધારો ન થતાં ડોક્ટરોએ તેમને વેન્ટિલેટર પર ખસેડ્યા હતા.

ઈટાવાના સૈફઈમાં એક ખેડૂત પરિવારમાં જન્મેલા મુલાયમ સિંહ યાદવે અખાડામાં દાવ લગાવીને રાજકીય દ્રશ્ય પર પ્રભુત્વ જમાવ્યું હતું. 24 ફેબ્રુઆરી, 1954 ના રોજ, માત્ર 15 વર્ષની વયે, સમાજવાદના ટોચના માણસ ડૉ. રામ મનોહર લોહિયાના આહ્વાન પર, તેઓ નહેર દર આંદોલનમાં પ્રથમ વખત જેલમાં ગયા. તેઓ કેકે કોલેજ સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયનના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા હતા. આગરા યુનિવર્સિટીમાંથી પોલિટિકલ સાયન્સમાં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન પૂર્ણ કર્યા પછી, તેઓ ઇન્ટર કોલેજમાં પ્રવક્તા બન્યા. પછી રાજીનામું આપ્યું અને 1967 માં તેમના ગુરુ ચૌધરી નાથુસિંહની પરંપરાગત વિધાનસભા બેઠક જસવંત નગરથી પ્રથમ વખત ધારાસભ્ય બન્યા. એ પછી ક્યારેય પાછું વળીને જોયું નથી. તેણે પોતાના જીવનમાં એવા ઘણા નિર્ણયો લીધા, જેના કારણે લોકો તેને દૂર હોવા છતાં યાદ કરશે.તેમણે તેમના રાજકીય સફરમાં પછાત જાતિઓ અને લઘુમતીઓના હિતની આગેવાની કરીને તેમનું મજબૂત રાજકીય મેદાન તૈયાર કર્યું. તેમણે તેમના જીવનકાળ દરમિયાન ઘણા ઐતિહાસિક નિર્ણયો પણ લીધા, જેના માટે તેમને હંમેશા યાદ કરવામાં આવશે.

અખિલેશ યાદવે સમાજવાદી પાર્ટીના ટ્વિટર હેન્ડલ પર મુલાયમના નિધનની જાણકારી આપી હતી. મુલાયમના અંતિમ સંસ્કાર મંગળવારે સેફઈમાં કરવામાં આવશે. મુલાયમના નિધન પર યુપીમાં 3 દિવસનો રાજ્ય શોક રહેશે. 22 નવેમ્બર 1939ના રોજ સેફઈમાં જન્મેલા મુલાયમ સિંહ યાદવનું શિક્ષણ ઈટાવા, ફતેહાબાદ અને આગ્રામાં થયું હતું. મુલાયમ થોડા દિવસો માટે મેનપુરીના કરહલમાં જૈન ઈન્ટર કોલેજમાં પ્રોફેસર પણ રહ્યા હતા. પાંચ ભાઈ-બહેનોમાં બીજા નંબરના મુલાયમ સિંહે બે લગ્ન કર્યા હતા. તેમનાં પ્રથમ પત્ની માલતી દેવીનું નિધન મે 2003માં થયું હતું. અખિલેશ યાદવ મુલાયમની પહેલી પત્નીના પુત્ર છે. રાજનેતાઓથી લઈને સામાન્ય લોકોએ તેમના નિધન પર શોક વ્યક્ત કર્યો છે.

મુલાયમ સિંહ  સાથે જોડાયેલા ઘણા કિસ્સા છે. આવો જ એક કિસ્સો 2002ની વિધાનસભા ચૂંટણી પછી યુપીમાં સર્જાયેલી રાજકીય પરિસ્થિતિનો છે. જ્યારે કલ્યાણ સિંહના બળવાને કારણે ચૂંટણીના એક વર્ષ બાદ 2003માં માયાવતી-ભાજપ ગઠબંધન સરકાર સત્તામાં આવી હતી. રામમંદિર-બાબરી મસ્જિદ વિવાદ અને કારસેવકો પર ગોળીબારના મુદ્દાઓ પર વિરોધ કરી રહેલા ભાજપના સમર્થનમાં સમાજવાદી પાર્ટીના પ્રમુખ મુલાયમ સિંહ યાદવ મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. આ ઘટનાક્રમ પછી આજ સુધી બસપા અને ભાજપ એક સાથે આવ્યા નથી. યુપીના રાજકારણમાં મુલાયમનો મુખ્યમંત્રી તરીકેનો આ છેલ્લો કાર્યકાળ પણ હતો.

સમાજવાદી પાર્ટીની રચના

મુલાયમ સિંહ યાદવે 1992માં લોકદળમાંથી જનતા દળમાં જઈને સમાજવાદી પાર્ટીની સ્થાપના કરી હતી. પછાત જાતિઓને એકત્ર કરતી વખતે લઘુમતીઓને સાથે લઈને. અન્ય લોકોને તેમના હિસ્સાના આધારે ભાગીદારી આપીને આગળ વધ્યા. ત્રણ વખત મુખ્યમંત્રી બન્યા બાદ વર્ષ 2012માં તેમના પુત્ર અખિલેશ યાદવને મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા.

બાબરી મસ્જિદ વિવાદિત માળખું અને અયોધ્યા

1989માં મુલાયમ સિંહ પ્રથમ વખત ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી બન્યા. જ્યારે અયોધ્યામાં મંદિર આંદોલન ઉગ્ર બન્યું ત્યારે કાર સેવકો પર ગોળી ચલાવવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો. આ પછી તેમને મુલ્લા મુલાયમ પણ કહેવામાં આવ્યા. પરંતુ તેણે ક્યારેય તેની પરવા કરી નથી. તેમના 79માં જન્મદિવસ પર મુલાયમ સિંહ યાદવે કહ્યું કે મુખ્ય પ્રધાન તરીકે તેમણે દેશની એકતા માટે કાર સેવકો પર ગોળીબાર કર્યો હતો. જો તેમણે અયોધ્યામાં મસ્જિદને બચાવી ન હોત તો સારું ન થાત કારણ કે તે સમયગાળા દરમિયાન ઘણા યુવાનોએ હથિયારો ઉપાડ્યા હતા. તેમણે કહ્યું કે, મુખ્યમંત્રીના સમયમાં દેશની એકતા માટે કાર સેવકો પર ગોળીબાર કરવો પડ્યો.

યુપીએને સમર્થન મળવાથી આશ્ચર્ય થયું

2008માં મનમોહન સિંહની આગેવાની હેઠળની યુપીએ સરકાર અમેરિકા સાથેના પરમાણુ કરારને લઈને મુશ્કેલીમાં આવી હતી. તે સમયે યુપીએમાં સામેલ  પક્ષોએ ટેકો પાછો ખેંચી લીધો હતો. આવા સમયે મુલાયમ સિંહ યાદવે બહારથી સમર્થન આપીને મનમોહન સિંહ સરકારને પડતી બચાવી હતી. તેમના આ નિર્ણયની ભારે ટીકા પણ થઈ હતી, પરંતુ તેમણે તેની પરવા કરી ન હતી.

અખિલેશને સોંપ્યો વારસો

રાજનીતિના કુશળ ખેલાડી મુલાયમ સિંહ ને વર્ષ 2012માં  બહુમતી મળતા જ તેને પોતાના દીકરા અખિલેશ યાદવને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યો. વર્ષ 2017મ અપ્રતીની અંદર ખળભળ મચી તે ક્યારેક અખિલેશ યાદવ અને ક્યારેક શિવપાલના પક્ષમાં ઉભા રહેતા. આખરે તેમણે જાહેર મંચ પરથી સ્વીકાર્યું કે તેઓ અખિલેશ યાદવ સાથે છે. માત્ર અખિલેશ યાદવ જ સમાજવાદી વારસાને આગળ લઈ શકે છે.

રામગોપાલ એ બતાવ્યો બહારનો રસ્તો

રાજકારણમાં ઘણા ઉતાર-ચઢાવ જોઈને મુલાયમ સિંહ યાદવે પણ ઘણા કઠિન નિર્ણયો લીધા. જ્યારે વારસાને લઈને વિવાદ થયો ત્યારે મુલાયમ સિંહે તેમના તરફી રામગોપાલ યાદવને પાર્ટીમાંથી કાઢી મુકતા અચકાયા ન હતા.

મંડલ કમિશનના જૂથ સામે બહાર આવ્યા

પછાત લોકોના હક માટે સતત સંઘર્ષ કરનારા મુલાયમ સિંહ યાદવ પર એક સમય એવો આવ્યો જ્યારે મંડલ કમિશનના વિરોધીઓ જૂથમાં  ઉભા જોવા મળ્યા. મંડલ કમિશન રિપોર્ટ નામના પુસ્તકની ભૂમિકામાં ચંદ્રભૂષણ સિંહે લખ્યું છે કે જ્યારે લાલકૃષ્ણ અડવાણી કમંડલ લઈને આવ્યા ત્યારે ચંદ્રશેખરે મંડલ લાગુ ન કરે અને તેના સબંધિત સાક્ષી પુરે. આ પછી જનતા દળમાં બળવો શરૂ થયો. મુલાયમ સિંહ મંડલના વિરોધી ચંદ્રશેખર સાથે જોડાયા. આ માટે મુલાયમ સિંહની ટીકા પણ થઈ હતી, પરંતુ તેમણે તેની પરવા કરી ન હતી.

જેટલા કડક તેટલા જ મુલાયમ

મુલાયમ સિંહ યાદવ તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન લીધેલા કડક નિર્ણયો લીધા પરંતુ તે દિલથી મુલાયમ જ રહેતા. જ્યારે તક મળે તેમના વિરોધીઓને ગળે લગાવવાનું ચૂકતો ન હતો.

મુલાયમની કેટલીક મુલાયમ ઘટનાઓ

મુલાયમ સિંહે ઉદ્યોગપતિ અમર સિંહને ગળે લગાવીને મહાસચિવનું પદ સોંપ્યું.અમર સિંહે ઘણા ગંભીર આરોપો લગાવ્યા હતા, પરંતુ મુલાયમે હસીને આ આરોપોને ફગાવી દીધા હતા.

આઝમ ખાન- સપાની રચના વખતે મુલાયમ સિંહના પ્રિય મિત્ર આઝમ ખાન સાથે તેમના સંબંધો બગડી રહ્યા છે. ક્યારેક અમર સિંહના કારણે તો ક્યારેક કલ્યાણ સિંહના કારણે આઝમ ખાન અસહજ હતા. પણ સ્થિતિ બદલાતા બંને જયારે મળ્યા ત્યારે બંનેની આંખમાં આંસુ આવી ગયા.

રાજ્યની રાજનીતિમાં એકસાથે સફર શરૂ કરનાર મુલાયમ સિંહને 6 ડિસેમ્બર 1992ના રોજ હિન્દુ સમ્રાટ તરીકે મુલ્લા મુલાયમ અને કલ્યાણ સિંહનું બિરુદ મળ્યું હતું. ભાજપ સાથે ખરાબ સંબંધો બાદ કલ્યાણ સિંહે અલગ પાર્ટી બનાવી. પરંતુ ચૂંટણીમાં સપાને ઝટકો લાગ્યો અને પછી તેમના રસ્તા અલગ થઈ ગયા.

બેની પ્રસાદ વર્મા- સપાના સ્થાપક બેની પ્રસાદ મૌર્ય,  સભ્યોમાંના એક હતા, પુત્રને ટિકિટ ન મળવાથી નારાજ થઈને 2008માં નવી પાર્ટી બનાવી અને પછી 2008માં કોંગ્રેસમાં જોડાઈ ગયા.જ્યારે સ્થિતિ બદલાઈ અને બેની પ્રસાદ સપામાં પાછા ફર્યા તો 2016માં સપા દ્વારા તેમને રાજ્યસભામાં મોકલવામાં આવ્યા.

24 વર્ષ પછી એક મંચ પર આવ્યા હતા માયાવતી  - મુલાયમ

રાજકીય નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે વર્ષ 1993માં જ્યારે મુલાયમ સિંહ યાદવ અને કાંશીરામની મુલાકાત થઈ હતી ત્યારે તે ભાજપના વિજય રથને રોકવામાં સફળતા મળી હતી. પરંતુ માયાવતી અને મુલાયમ વચ્ચેનું અંતર 23 મે 1995ના રોજ સ્પષ્ટ દેખાઈ રહ્યું હતું. કારણ કે આ દિવસે જ્યારે મુલાયમ સિંહ કાંશીરામને મળવા આવ્યા ત્યારે કાંશીરામે કહ્યું કે આ મામલો પત્રકારોની સામે રહેશે. 1 જૂનના રોજ, માયાવતીએ મુલાયમ સરકારમાં તેમના 11 મંત્રીઓ સાથે દાવો કર્યો હતો. તે પછી બંનેના રસ્તા અલગ થઈ ગયા. આ પછી 15 માર્ચ 2018ના રોજ અખિલેશ યાદવ માયાવતી સાથે મુલાકાત કરી અને ફરીથી ગઠબંધન કર્યું. ત્યારબાદ 24 વર્ષ પછી 19 એપ્રિલ 2019ના રોજ મુલાયમ સિંહ યાદવ અને માયાવતી બંને મૈનપુરીમાં એક મંચ પર દેખાયા. આ દિવસે સપા-બસપાના એકામાં નારા લગાવવામાં આવ્યા હતા. 1995માં ગેસ્ટ હાઉસની ઘટનાને હંમેશા બોલાવનાર માયાવતીએ આ દિવસે રેલીમાં મુલાયમ સિંહ માટે ન માત્ર વોટ માંગ્યા, પરંતુ તેમના વખાણ પણ કર્યા અને ગેસ્ટ હાઉસની ઘટનાને ભૂલી જવાનું કારણ પણ સમજાવ્યું. કહ્યું કે મુલાયમ સિંહ યાદવ પછાત વર્ગના અસલી નેતા છે.