પાકિસ્તાનના નાણાપ્રધાન ઈશાક ડારે ગયા મહિને કહ્યું હતું - જો IMF અમને લોનના હપ્તા આપવાનું શરૂ ન કરે અથવા અમારા જૂના પ્રોગ્રામને પુનઃસ્થાપિત ન કરે તો અમારી પાસે પ્લાન B તૈયાર છે.

ઇસ્લામાબાદ: પાકિસ્તાનમાં 9 જૂને રજૂ કરાયેલા બજેટથી ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF) ખૂબ નારાજ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પાકિસ્તાન માટે IMF પાસેથી નવી લોન મેળવવી ઘણી મુશ્કેલ છે.

એક મીડિયા રિપોર્ટ અનુસાર- ડિફોલ્ટથી બચવા માટે પાકિસ્તાન સરકારને આ મહિનાના અંત સુધીમાં 4 બિલિયન ડોલરની જરૂર છે. આ ફંડ વિના તે જૂની લોનના હપ્તા પણ ચૂકવી શકશે નહીં.

પ્લાન B પર ફોકસ

·         પાકિસ્તાનના અખબાર 'ધ ન્યૂઝ'ના અહેવાલ મુજબ- શાહબાઝ શરીફ સરકારની સામે માત્ર બે જ રસ્તા છે. પ્રથમ- IMFએ શક્ય તેટલી વહેલી તકે લોનના હપ્તા જારી કરવાનું શરૂ કરવું જોઈએ. બીજું- ડિફોલ્ટથી બચાવવા માટે, સાઉદી અરેબિયા અથવા ચીન જેવા મિત્ર દેશોએ તેમની સરકારી તિજોરીમાં 4 અબજ ડોલર જમા કરવા જોઈએ. જોકે તુર્કી પણ આ યાદીમાં છે, પરંતુ તેની અર્થવ્યવસ્થા પોતે જ ડગમગી રહી છે. તેથી તે પાકિસ્તાનને મદદ કરી શકે તેમ નથી.

·         પાકિસ્તાનના નાણાપ્રધાન ઈશાક ડારે ગયા મહિને કહ્યું હતું - જો IMF અમને લોનના હપ્તા આપવાનું શરૂ ન કરે અથવા અમારા જૂના પ્રોગ્રામને પુનઃસ્થાપિત ન કરે તો અમારી પાસે પ્લાન B તૈયાર છે.

·         હવે એવું માનવામાં આવે છે કે પાકિસ્તાન 3 થી 4 અબજ ડોલર મેળવવા માટે તેના મિત્ર દેશોની મદદ લેશે. આની સાથે સમસ્યા એ છે કે સાઉદી અરેબિયાએ ફેબ્રુઆરીમાં પાકિસ્તાનને 3 બિલિયન ડોલર આપવાનું વચન આપ્યું હતું, પરંતુ હજુ સુધી તેને આ ફંડ મળ્યું નથી. ચીને પાકિસ્તાનને કોઈ નવી લોન આપી નથી, પરંતુ જૂની 1.2 બિલિયન ડોલરની લોન (પુનઃચુકવણીનો સમય લંબાવીને) પરત કરી દીધી છે.

IMF શું કરી રહ્યું છે
પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થાની દૃષ્ટિએ 30 જૂન ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ તારીખ છે. આ દિવસે IMF દ્વારા પાકિસ્તાનને આપવામાં આવેલો જૂનો કાર્યક્રમ સમાપ્ત થશે. ખાસ વાત એ છે કે પાકિસ્તાનને હજુ સુધી 6.5 અબજ ડોલરના આ કાર્યક્રમના 5 હપ્તા મળ્યા નથી. તેનું કારણ એ હતું કે સરકાર પડવાના બે દિવસ પહેલા જ ઈમરાન ખાને પેટ્રોલ અને ડીઝલ 10 રૂપિયા સસ્તું કરી દીધું હતું. આનાથી IMF નારાજ થયો.

જ્યારે શાહબાઝ શરીફ વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે તેમણે પણ IMFની શરતો પૂરી કરી ન હતી અને 9મી જૂને રજૂ થયેલા બજેટમાં ટેક્સ કલેક્શન વધારવા માટે કોઈ નક્કર પગલાં લીધા ન હતા. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો પાકિસ્તાનને ઓક્ટોબર 2023 સુધીમાં IMFનો નવો પ્રોગ્રામ નહીં મળે તો તે નાદાર થઈ શકે છે.

સરકાર પર ભારે દબાણ
'ધ એક્સપ્રેસ ટ્રિબ્યુન'ના અહેવાલ મુજબ- IMFએ પાકિસ્તાન સરકાર પાસેથી આવક અને આવક અંગે વિગતવાર અહેવાલ માંગ્યો હતો. પાકિસ્તાને પણ રિપોર્ટ રજૂ કર્યો હતો, પરંતુ IMFની ટીમ તેનાથી ઘણી નાખુશ હતી. તેમના મતે સરકાર ન તો આયાત ઘટાડી શકી અને ન તો આવક વધારવામાં સફળ રહી. આવી સ્થિતિમાં નવા હપ્તા જારી કરવાનું શક્ય નથી.

આ પહેલા નાણામંત્રીએ એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે IMF અમને શું કરવું અને શું ન કરવું તે કહી શકતું નથી. અમે તેમના આદેશનું પાલન કરી શકતા નથી. ત્યારથી મામલો બગડ્યો હોવાનું માનવામાં આવે છે.

હવે કોણ મદદ કરશે
સૌથી મોટો સવાલ એ છે કે પાકિસ્તાનને જે મુસીબત આવી છે તેમાંથી કોણ ઉગારી શકશે. ડારે કહ્યું- એક મિત્ર દેશે અમને મદદની ખાતરી આપી છે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે અમને ટૂંક સમયમાં આ મદદ મળશે. જ્યારે ઈશાકને પૂછવામાં આવ્યું કે કયો દેશ મદદ કરી રહ્યો છે તો તેણે દેશનું નામ આપવાનો ઈન્કાર કરી દીધો.

ડારે એવી આશા પણ વ્યક્ત કરી હતી કે દેશમાં ક્રૂડ ઓઈલ અને પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોની આયાત હવે માત્ર રશિયાથી જ થશે. પાકિસ્તાનને પણ આ ક્રૂડ ઓઈલ મળ્યું હતું, પરંતુ એક રાજદ્વારીના નિવેદનથી નવો વિવાદ ઊભો થયો છે. તેમણે કહ્યું- અમને રશિયા પાસેથી જે ક્રૂડ ઓઈલ મળ્યું છે તેની કિંમત બાકીના ઓઈલ જેટલી જ છે.