આયુર્વેદ મુજબ દહીં ખાતા સમયે ઘી, મધ, ખાંડ, મગની દાળ, આમળા પાવડર મિક્સ કરવું સારું છે.

આ દિવસોમાં તમિલનાડુમાં ‘દહીં’ને લઈને રાજનીતિ ચાલી રહી છે. વાસ્તવમાં, ફૂડ સેફ્ટી સ્ટાન્ડર્ડ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા એટલે કે FSSAIએ દક્ષિણ ભારતમાં દહીં બનાવતી સહકારી મંડળીઓને દહીંના પેકેટ પર માત્ર દહીં લખવાનું કહ્યું છે. તેની સાથે, દહીંને કન્નડમાં ‘મોસારુ’ અને તમિલમાં ‘તાયિર’ લખી શકાય છે.

આના પર તમિલનાડુનાં મુખ્યમંત્રી એમ.કે.સ્ટાલિન ગુસ્સે થઈ ગયા. તેણે તેને દક્ષિણ ભારતીયો પર હિન્દી થોપવાનો આક્ષેપ લગાવ્યો.

તમિલનાડુનાં ડેરી મંત્રીએ કહ્યું છે કે, FSSAIનો આ નિર્દેશ રાજ્યમાં લાગુ કરવામાં આવશે નહીં. દહીંના કપ પર પહેલાની જેમ ‘તાયિર’ લખવામાં આવશે.

ભાજપ પણ સમર્થનમાં આવ્યું છે. તમિલનાડુ બીજેપી અધ્યક્ષ કે અન્નમલાઈએ FSSAIનાં અધ્યક્ષ રાજેશ ભૂષણને નિર્ણય પાછો ખેંચવા માટે પત્ર લખ્યો છે. તેમના મતે FSSAIનો આ નિર્ણય વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની નીતિને અનુરૂપ નથી.

ઉનાળાની ઋતુ છે. તમે પણ દહીંના શોખીન હશો. તેમાં ખાંડ અને મીઠું પણ ઉમેરવું જોઈએ. દહીંને કારણે દક્ષિણનું રાજકારણ ખાટું થઈ ગયું છે પરંતુ, શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે તમે જે ખાટા દહીંથી કઢી બનાવો છો, તે તમારા સ્વાસ્થ્યને નુકસાન તો નથી કરી રહ્યું.

આજે આપણે કામના સમાચારમાં દહીં અને તમારા સ્વાસ્થ્ય વિશે વાત કરીશું...

પ્રશ્ન: દહીંમાં કયા પોષકતત્વો હોય છે?
જવાબ: કેલ્શિયમ, પ્રોટીન, રિબોફ્લેવિન, વિટામિન B-2, વિટામિન B-12, પોટેશિયમ અને મેગ્નેશિયમ જેવા અનેક પ્રકારના પોષકતત્વો દહીંમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

પ્રશ્ન: શું દરેક વ્યક્તિ દહીં ખાઈ શકે છે?
જવાબ: અમુક રોગોનાં દર્દીઓ સિવાય દરેક વ્યક્તિ દહીં ખાઈ શકે છે. બસ તેને ખાવાનો યોગ્ય સમય અને રીત જાણવાની જરૂર છે.

પ્રશ્ન: કોણે દહીં ખાવાનું ટાળવું જોઈએ?
જવાબ: અમુક વિશેષ બીમારીઓથી પીડાતા દર્દીઓએ દહીં ખાવાનું ટાળવું જોઈએ. જેમ કે -

·         સંધિવાનાં દર્દી

·         અસ્થમાનાં દર્દીઓ

·         કિડનીનાં દર્દીઓ

·         લેક્ટોઝ ઈનટોલેરન્સ

·         એસિડિટીની સમસ્યા

·         ત્વચાની સમસ્યા

·         લિકોરિયાનાં દર્દીઓ

પ્રશ્ન: સારું તો પછી દહીં ખાવાનો યોગ્ય સમય કયો છે?
જવાબ: દહીં ખાવાનો સારો સમય સવારનો અથવા ભૂખ્યા પેટે છે. રાત્રે દહીં ખાવાનું ટાળો.

પ્રશ્ન: દહીં ભોજન સાથે ખાવું જોઈએ કે ખાધા પછી?
જવાબ: અમેરિકાની વિસ્કોન્સિન-મેડિસન યુનિવર્સિટીમાં મેટાબોલિક રેટ પર એક અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો. આ મુજબ જો તમે જમતા પહેલા દહીં ખાશો તો તમને વધુ ફાયદો થશે.

આ રિસર્ચમાં જે મહિલાઓએ ભોજન પહેલાં દહીં ખાધું, તેમના પાચનતંત્રમાં સુધારો થયો અને તેમના આંતરડાનાં સોજામાં પણ ઘટાડો થયો. બીજી તરફ, જેઓએ તેને ખોરાક સાથે લીધો હતો તેમને ખાસ રાહત મળી નથી.

પ્રશ્ન: તેને ખાવાની સાચી રીત જણાવો?
જવાબ: દહીં ખાવાની સાચી રીત આ મુદ્દાઓ પરથી સમજાય છે-

·         ઘરમાં બનાવેલું દહીં ખાવા માટે સર્વશ્રેષ્ઠ હોય છે.

·         દહીંને ગેસ પર ગરમ કર્યા પછી કે તડકામાં રાખ્યા પછી ન ખાવું જોઈએ.

·         જો તમે રાત્રે દહીં ખાતા હો તો તે ઠંડુ ન હોવું જોઈએ.

·         દહીંને ફ્રીજમાંથી બહાર કાઢ્યા પછી સીધું ન ખાવું.

·         જો તમને શરદી-ઉધરસ હોય તો તે સમય દરમિયાન દહીં ખાવાનું ટાળો.

·         આયુર્વેદ મુજબ દહીં ખાતા સમયે ઘી, મધ, ખાંડ, મગની દાળ, આમળા પાવડર મિક્સ કરવું સારું છે.

હાઈ બ્લડ પ્રેશરનાં દર્દીએ લો ફેટ અથવા ફેટ વગરનું દહીં ખાવું જોઈએ. દહીંમાં મળતા પોષકતત્વો બ્લડ પ્રેશરને નિયંત્રિત કરે છે. દહીંની પ્રોબાયોટિક સામગ્રી હાનિકારક કોલેસ્ટ્રોલને પણ ઘટાડી શકે છે. જેના કારણે હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓ પણ ઓછી થાય છે.

મેલેરિયાના દર્દીને વધુ પ્રોટીનની જરૂર હોય છે. આ બીમારી દરમિયાન પેશીઓને થતા નુકસાનને ઠીક કરવા માટે, ઉચ્ચ કાર્બોહાઇડ્રેટ ખોરાકની સાથે યોગ્ય માત્રામાં પ્રોટીનની જરૂર છે. આ સ્થિતિમાં, ભોજનમાં દહીં, લસ્સી અથવા છાશનો સમાવેશ કરો.

જો તમે યોનિમાર્ગના ચેપ અને સફેદ સ્રાવથી પરેશાન છો તો દિવસમાં બે વાર તાજું સાદું દહીં ચોક્કસ ખાઓ. સ્ત્રીઓની યોનિમાર્ગમાં Candida albicans નામની ફૂગ હોય છે. કેટલીકવાર તે ખૂબ જ ઝડપથી વધવા લાગે છે, જેના કારણે ખંજવાળ, બળતરા અને ફોલ્લીઓ જેવી સમસ્યાઓ થાય છે. આમાં દહીં ફાયદાકારક છે.

ચામડીનાં રોગોથી છુટકારો મેળવવા માટે દહીં શ્રેષ્ઠ છે. દહીં પ્રાકૃતિક ગુણોથી ભરપૂર છે. તેમાં લેક્ટિક એસિડ જોવા મળે છે, જે ત્વચામાંથી મૃત કોષોને દૂર કરવાનું કામ કરે છે. આના કારણે ખીલ, ટેનિંગ, કરચલીઓ અને વૃદ્ધાવસ્થા જેવી અનેક સમસ્યાઓ ઘણી હદ સુધી દૂર થાય છે.

હાડકાનાં રોગમાં દહીં ફાયદાકારક છે. તેમાં કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ હોય છે, જે હાડકાને મજબૂત બનાવે છે. તે ઓસ્ટીયોપોરોસીસ અને આર્થરાઈટીસમાં રાહત આપે છે.

પ્રશ્ન: શું દહીં ખાવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે?
જવાબ: દહીંમાં રહેલા સારા બેક્ટેરિયા આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિને સુધારે છે. જેના કારણે અનેક પ્રકારનાં ઈન્ફેક્શનની સામે રાહત મળશે.

પ્રશ્ન: ખાટુ દહીં હેલ્ધી હોય છે કે મીઠુ?
જવાબ: ખાંડ અને મીઠા વગરનું તાજુ દહીં ખાવું સ્વાસ્થ્ય માટે સારું છે. વધુ પડતું ખાટું દહીં ખાવાથી શરીરમાં ગેસ્ટ્રિકની સમસ્યા થઈ શકે છે. તે પિત્તનાં રોગને પણ વધારે છે એટલા માટે જેમને પહેલાથી જ એસિડિટી અને અલ્સરની સમસ્યા હોય તેઓએ ખાટા દહીં ન ખાવા જોઈએ. જેમને મીઠુ દહીં ખાવાનું પસંદ હોય, તેઓએ પણ ખાંડને બદલે ગોળનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.

પ્રશ્ન: તો શું ખાટા દહીં સાથે ઢોકળા, કઢી, ઈડલી બનાવવી યોગ્ય નથી?
જવાબ: ખાટા દહીંનો ઉપયોગ કરીને કોઈપણ વાનગી તૈયાર કરવામાં કોઈ વાંધો નથી. અમે તમને પહેલા જ જણાવી ચુક્યા છીએ કે, દહીં પ્રોબાયોટીક્સનો સમૃદ્ધ સ્ત્રોત છે. આવી સ્થિતિમાં જો તે ખાટુ થઈ જાય તો પણ તે હેલ્ધી છે.

પ્રશ્ન: દહીં મીઠા સાથે ખાવું જોઈએ કે નહીં?
જવાબઃ દહીંમાં ચપટી મીઠું નાખતા જ બધા સારા બેક્ટેરિયા મરી જાય છે. મીઠામાં રહેલા રસાયણોને કારણે આવું થાય છે. જેના કારણે આરોગ્યની દૃષ્ટિએ દહીં નકામું બની જાય છે.

બીજી તરફ દહીં એસિડિક પ્રકૃતિનું હોય છે. તેમાં વધુ મીઠું નાખીને ખાવાથી પિત્ત અને કફ વધે છે. તો આવું કરીને આ સમસ્યા ન વધારશો.

જો તમને સાદા દહીં પસંદ નથી, તો આ વસ્તુઓને મિક્સ કરીને ખાઓ.

આયુર્વેદ મુજબ

·         તમે મધ, ખાંડ કેન્ડી અથવા ઘી સાથે દહીં મિક્સ કરીને ખાઈ શકો છો. જો ગોળ અને ખાંડ સાથે ખાવામાં આવે તો સારા બેક્ટેરિયાની સંખ્યા બમણી થઈ જાય છે અને તે સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક બને છે.

·         જો કબજિયાતની સમસ્યા હોય તો કાળા મરી સાથે દહીં મિક્સ કરીને ખાઓ. તેને ખાવાથી પાચન ઠીક થઈ જશે.

·         જો દાંતની સમસ્યા હોય તો દહીં અને અજમો મિક્સ કરીને ખાઓ.

નોંધઃ ડાયાબિટીસનાં દર્દીઓએ દહીં ખાવાનું ટાળવું જોઈએ.

પ્રશ્ન: દહીં સાથે કઈ વસ્તુઓ મિક્સ કરીને ન ખાવી જોઈએ?
જવાબઃ જો તમે અમુક વસ્તુઓ સાથે દહીં ખાઓ છો તો તે તમારા સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આયુર્વેદમાં આવા ભોજનને ‘વિરોધાભાસી ભોજન’ કહેવામાં આવે છે.

અમુક ખાદ્યપદાર્થો એકલા જ ફાયદાકારક અને આરોગ્યપ્રદ હોય છે. જ્યારે તેને અન્ય ખાણી-પીણીમાં મિક્સ કરવામાં આવે છે તો તે ફાયદાને બદલે સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડે છે. તેથી જ તેમને ‘વિરોધી ભોજન’ કહેવામાં આવે છે.